Historia Dominikany w pigułce cz. I

Oprócz oczywistych walorów przyrodniczych Republika Dominikańska posiada ogromny potencjał o charakterze historycznym i kulturowym! Jej dzieje są intensywne i fascynujące, a napisać można o nich wiele książek. Specjalnie dla Was zebraliśmy wszystkie najważniejsze fakty historyczne i stworzyliśmy małe kompendium wiedzy o historii Dominikany.

W pierwszej części opowiemy Wam o istotnych wydarzeniach od epoki prekolumbijskiej aż do momentu, w którym doszło do podziału wyspy na 2 odrębne byty.

OKRES PREKOLUMBIJSKI

W momencie, w którym Krzysztof Kolumb dobił do brzegu wyspy Haiti, współistniały na niej 4 plemiona: caribes, macoriges, ciguayos oraz taínos. Zdecydowanie najliczniejszą i najbardziej rozwiniętą spośród nich było plemię Taíno wywodzące się od Arawaków, którzy pochodzili z terenów dzisiejszej Wenezueli i od I w. p.n.e. zaczęli osiedlać się na wyspach basenu Morza Karaibskiego.

Tainowie byli ludem spokojnym, łagodnie nastawionym do obcych. Posiadali sprawnie rozwijającą się cywilizację o stałym podziale terytorialnym, zhierarchizowanym społeczeństwie i własnej kulturze. Stworzony przez nich podział administracyjny dzielił się na 5 królestw (cacicazgos), z których każde miało jednego wodza (cacique). Podstawą ich egzystencji było rolnictwo, uprawiali m.in. bawełnę, kukurydzę, tytoń i maniok. Wyrabiali ceramikę, czółna, hamaki i powozy. Posiadali własną mitologię i religię. Wierzyli w bóstwa zwane cemí, z których każde odpowiadało za jedną sferę życia. Odprawiali słynne ceremonie, podczas których śpiewali tzw. areítos – poematy dotyczące m.in. historii przodków przekazując w ten sposób wiedzę z pokolenia na pokolenie. Nazywali swoją wyspę najprawdopodobniej Aiti (z j. taíno – ziemia wysokich gór), choć obowiązywały również inne nazwy jak Quisqueya, która do dziś używana jest przez Dominikańczyków.

W chwili przybycia hiszpańskich kolonizatorów plemię Taíno liczyło ok. pół miliona mieszkańców. Polityka hiszpańskiej kolonii doprowadziła jednak do gwałtownego spadku ich liczebności, przez co w przeciągu ok. 50 lat przestali praktycznie istnieć. 

KRZYSZTOF KOLUMB I POCZĄTKI EPOKI KOLONIALNEJ

Odkąd kraje europejskie zaczęły sięgać wzrokiem po to, co odległe, egzotyczne i kojarzące się z bogactwem, ekspansja terytorialna i wytyczanie szlaków handlowych na stałe wpisały się w naszą globalną rzeczywistość. Międzykontynentalna wymiana dóbr odbywała się z początku przede wszystkim drogą lądową, wiedziano jednak, że to nie jedyny sposób, by sprowadzać cenne przedmioty, drogie kamienie i modne przyprawy z najdalszych zakątków świata. Na podbój wód na dużą skalę jako pierwsi wyruszyli Portugalczycy, w ich ślady szybko podążyli m.in. Brytyjczycy, Holendrzy i Hiszpanie. Ci ostatni byli pierwszymi, którzy przepłynęli Atlantyk dotarłszy do wybrzeży Ameryki.

Krzysztof Kolumb (hiszp. Cristóbal Colón, 1451-1506) pochodził najprawdopodobniej z Włoch (Genua) będących wówczas ośrodkiem handlu morskiego i żeglugi. Po wielu latach praktyki żeglarskiej opracował teorię o możliwości dotarcia do Indii od strony zachodniej, co miało znacznie usprawnić handel między Europą a Azją. Kiedy jego projekt został odrzucony przez koronę Portugalii, wyszedł z tą samą propozycją na dwór Hiszpanii, gdzie ostatecznie otrzymał zgodę i fundusze na zrealizowanie wyprawy. Kolumb wyprawił się za Atlantyk łącznie 4 razy.

Pierwsza ekspedycja (1492-93) liczyła sobie ok. 100 osób i 3 statki. Po miesiącu (12.10.1492) Kolumb ujrzał stały ląd – wyspę Guanahaní (dzisiaj Bahamy), a następnie ruszył dalej w kierunku dzisiejszych wysp karaibskich docierając do Kuby i ostatecznie na wyspę Haiti (6.12.1492), którą nazwał La Española. Tam zatrzymał się, by zbudować pierwszą europejską osadę w tej części świata (La Navidad), po czym powrócił do Hiszpanii pozostawiając w osadzie niewielką grupę marynarzy.

Druga wyprawa (1493-96) była ogromnym przedsięwzięciem, w którym wzięło udział ok. 1500 osób na 17 statkach, a wśród nich hiszpańska administracja, drobna szlachta i duchowni, ponadto konie, osły, bydło; nasiona zbóż i roślin – czyli wszystko to, co było potrzebne do organizacji życia w nowym miejscu. Po przybyciu Kolumb zastał jednak osadę La Navidad kompletnie zniszczoną, a pozostawionych w niej marynarzy zabitych. Postanowił więc założyć nową osadę – La Isabela (dzisiaj okolice Puerto Plata), a jako zarządcę ustanowił swojego brata Bartłomieja. W 1498, z powodu niekorzystnych warunków do życia, Bartłomiej podjął decyzję o przeniesieniu osady z północnego na południowe wybrzeże. Miasto pierwotnie nazwano La Nueva Isabela, a następnie Santo Domingo, jak do dziś nazywa się stolica Dominikany. To moment, w którym rozpoczęła się prawdziwa konkwista wyspy; każdy Hiszpan, który przybył na nią w poszukiwaniu bogactw, otrzymywał ziemię oraz warunki do jej zarządzania na podstawie systemu encomienda, według którego właścicielowi ziemi przysługiwało prawo do określonej liczby indiańskich pracowników, którzy w rzeczywistości stawali się jego niewolnikami. 

ROZWÓJ KOLONII I UPADEK KULTURY PREKOLUMBIJSKIEJ 

Po przejściu huraganu w 1502 roku miasto zostało kompletnie zniszczone. Nowy gubernator kolonii, Nicolás de Ovando, otrzymał więc polecenie odbudowania Santo Domingo. W ten sposób powstało pierwsze w tej części świata miasto z prawdziwego zdarzenia według ściśle określonego planu, z pierwszymi budynkami z kamienia: szpitalem, klasztorem, katedrą czy pałacem gubernatora. Kolonia weszła wówczas w erę rozkwitu ekonomicznego i kulturowego, wszystko to działo się jednak przy jednoczesnym upadku kultury Taíno.

To właśnie wtedy zaczęły pojawiać się głosy obrony rdzennych mieszkańców, szczególnie ze strony duchownych zakonu dominikanów, którzy wygłosili w Santo Domingo słynne kazania przeciwko barbarzyńskim praktykom hiszpańskich kolonizatorów oraz prowadzili działania na rzecz zniesienia encomiendas. Na początku XVI w. doszło także do wielu powstań Tainów, a jednym z najważniejszych było Rebelión de Enriquillo. Enriquillo, członek rodziny wodza Taíno, który jako jeden z nielicznych przeżył krwawą egzekucję elity plemiennej, został oddany pod opiekę hiszpańskich zakonników, którzy wychowali go i wykształcili. W wieku dojrzałym, po serii poniżeń ze strony Hiszpanów i z powodu wciąż pogarszającej się sytuacji jego współplemieńców, postanowił powrócić do „swoich” i zostać liderem powstania, które trwało od 1519 do 1533 roku. Hiszpanie, zajęci podbojami kolejnych ziem, ostatecznie zgodzili się na warunki przedstawione przez Enriquillo – powstańcom przyznano wolność i prawa do posiadania ziem. To jednak nie zatrzymało spadku liczebności Tainów, która w połączeniu z epidemią europejskich chorób doprowadziła do upadku tej prekolumbijskiej cywilizacji. Ponadto, w sytuacji braku taniej siły roboczej, Hiszpanie zadecydowali o sprowadzeniu afrykańskich niewolników do pracy na plantacjach trzciny i tytoniu.

PODZIAŁ WYSPY

W połowie XVI w. hiszpański monopol w Ameryce zaczął wisieć na włosku; wzrosło gwałtownie znaczenie Anglii na Karaibach, podczas gdy Hiszpania traciła powoli kontrolę nad koloniami. Rozpoczęły się podboje kolonii hiszpańskich – rabowanie miast, plądrowanie i niszczenie mienia. Mimo otoczenia Santo Domingo murem obronnym, w 1586 roku miasto zostało zdobyte przez angielskiego pirata Francisa Drake’a. Doszło wtedy do ogromnych zniszczeń - 1/3 miasta runęła w gruzach.

W tym samym czasie zachodnia część wyspy stała się cyklicznie atakowana przez dezerterów (uchodźców, kryminalistów) z Francji zamieszkujących wyspę Tortuga (północne wybrzeża Haiti). Kradli oni zwierzęta, napadali na okręty oraz prowadzili nielegalny handel wprowadzając chaos i zamęt. W odpowiedzi na te wydarzenia ówczesny gubernator postanowił przeprowadzić całkowitą czystkę zachodniej części wyspy, znaną dziś pod nazwą „devastaciones de Osorio”. Wszystkich ludzi przeniesiono wówczas na wschodnią stronę Hispanioli a miasta spalono, nie pozostawiając Francuzom warunków do życia. Na wyludnionym terenie osiedlili się jednak na stałe zbiedzy, którzy stworzyli tam trwałą, francuskojęzyczną osadę. Ostatecznie, w 1697 roku, doszło do zawarcia układu w Rijswijk między Anglią, Hiszpanią i Francją. Ustalony został podział wyspy na wschodnią - hiszpańską i zachodnią - francuską, a Anglia zadeklarowała się ukrócić korsarstwo.

Koniec części I. 

Historia Dominikany w pigułce, cz. II - Kliknij tutaj!

-------------------

Źródło:

A. Sención Villalona, Historia dominicana: desde los aborígenes hasta la Guerra de Abril, Archivo General de la Nación, Santo Domingo 2010

F. Cruz Sánchez, Historia de República Dominicana, Editora el Nuevo Diario, Santo Domingo 2009